Van zee naar land. De geschiedenis van de Noordoostpolder is rijk aan mooie verhalen. Niet alleen vanwege de technische hoogstandjes die zijn gebruikt voor de drooglegging, maar ook door de mensen die dit nieuwe land opbouwden na een slopende Tweede Wereldoorlog en een strenge selectieprocedure. Hier, op de bodem van de Zuiderzee op zo’n 4 meter onder zeeniveau, is niet alleen de geschiedenis van de Noordoostpolder te zien. Hier wordt het verhaal van heel Nederland verteld.
De oudste bewoningsresten in de huidige Noordoostpolder zijn van mensen uit de steentijd die langs de oevers van de Vecht en de IJssel visten en jaagden, gevonden op het sindsdien drooggevallen eiland Schokland. Bij bezoekerscentrum De Gesteentetuin zijn bovendien zwerfkeien bijeengebracht die tijdens de drooglegging van de Noordoostpolder werden gevonden en die uit de voorlaatste ijstijd stammen. In De Gesteentetuin maak je aan de hand van een tentoonstelling een reis door de tijd die zo'n 200.000 jaar geleden begint en ontdek je zowel de geschiedenis als de natuur van Schokland.
Bezoek De Gesteentetuin
Als je een duik in de Nederlandse geschiedenis wilt nemen, kom dan naar Werelderfgoed Schokland. Dit eiland op het droge was ooit een dapper, maar kwetsbaar stukje land in de woeste Zuiderzee. Zo’n 12.000 jaar geleden woonden er al jager-verzamelaars, in de Middeleeuwen waren het vooral boeren die er vee hielden en graan verbouwden. Vanaf de 12e eeuw woonden de Schokkers op de zelfgemaakte terpen Zuidpunt, Zuidert, Middelbuurt en Emmeloord. Alleen op deze heuvels waren ze veilig voor de Zuiderzee, die meer en meer van het eiland opslokte.
“ Als je goed luistert, hoor je de zee nog ”
Landbouw veranderde met het verstrijken van de eeuwen in visserij, scheepvaart en handel. In de 13e eeuw bood de luwe oostzijde van Schokland bij storm beschutting voor de koggen van de Hanzevloot en in de 17e eeuw voor VOC-schepen. De stad Amsterdam kocht in 1660 het noordelijke deel van Schokland aan. Dat heette toen nog Emmeloord en hoorde bij de streek Holland. Ens was het zuidelijke deel van het eiland en hoorde bij Overijssel. Pas in 1806 werden de twee delen samengevoegd onder de naam Schokland. In 1859 wint de Zuiderzee het dan eindelijk van de 635 Schokkers die nog op het eiland wonen. Ze moeten van de regering hun huis en haard verlaten om op het vasteland een nieuw bestaan op te bouwen.
Bezoek Schokland
“ Een maakbare samenleving in optima forma ”
Wie zich na de drooglegging wilde vestigen in de vruchtbare Noordoostpolder, moest aan strenge eisen voldoen. Niemand kreeg zomaar een boerderij, huis of zelfs een baan. Alleen mensen die ‘het nieuwe land’ tot een succes konden maken, mochten hier neerstrijken. Nooit eerder bemoeide de Nederlandse overheid zich zo met de bevolking van een gebied. De kandidaten werden getoetst op leeftijd, huwelijkse staat, financiën en opleiding. Selectieambtenaren gingen vervolgens gewapend met beoordelingsformulieren langs bij de mensen die een nieuw leven wilden opbouwen in de Noordoostpolder. Ze namen een kijkje in de linnenkast van de vrouw des huizes, testten de agrarische vakkennis van de boer en evalueerden of men zich wel actief inzette voor de gemeenschap. Alles met maar één doel: snel en doeltreffend een ideale samenleving opbouwen. Alleen de boeren die na de Watersnoodramp hun bedrijf in Zeeland waren kwijtgeraakt, mochten zich zonder selectieprocedure in de Noordoostpolder vestigen.
“ Wist je dat de gemeente Noordoostpolder in eerste instantie onderdeel uitmaakte van de provincie Overijssel? ”
De provincie Flevoland, waartoe de Noordoostpolder tegenwoordig behoort, bestaat pas sinds 1986.
Wil je meer weten over hoe een deel van de voormalige Zuiderzee tot zeer vruchtbare landbouwgrond werd omgetoverd? Bezoek dan eens een presentatie van 'Van Zuiderzee tot vruchbaar land' in Espel. Hier wordt aan de hand van ruim honderd foto's en twee korte video's het verhaal van de Noordoostpolder verteld.
Meer informatie
Toen de Zuiderzee hier nog tekeer ging, verging er regelmatig een schip in het woeste water. Na de drooglegging kwamen er op diverse plaatsen resten van zulke schepen ‘boven drijven’. Zo bekeken is de Noordoostpolder een scheepskerkhof op het droge. De locaties waar scheepswrakken zijn gevonden, worden met markeringspalen aangeduid.
Na luchtgevechten tussen de geallieerden en de Duitsers crashte er tijdens de Tweede Wereldoorlog wel eens een vliegtuig in de in 1942 drooggelegde Noordoostpolder (op het nieuwe land of in een deel van het IJsselmeer dat nu land is). Blauw-witte crashpalen met daarop een felrood vliegtuig markeren waar dat is gebeurd.
In Flevoland stonden in de jaren 50 en 60 van de 20ste eeuw drie luchtwachttorens. Ze droegen de namen 6K1, 6K2 en 6K3, die in de praktijk Karel 1 t/m 3 werden genoemd. Ze stonden op Urk, in Emmeloord en in Ens. Hiermee speurde men het luchtruim af naar laagvliegende vliegtuigen uit de Sovjet-Unie. De torens zijn al in de jaren zestig weer afgebroken, maar hun fundamenten zijn nog steeds zichtbaar.
